نقش سازماندهی اطلاعات در تحقق تمدن اسلامی

برای تحقق تمدن اسلامی نیاز است که اولا سازماندهی اطلاعات به گونه‌ای انجام پذیرد که جامعه را به صورت یک نظام واره موضوعی ملاحظه کرده و از بسیط یا نگرش کلی و انتزاعی به جامعه و به تبع آن اطلاعات پرهیز شود، ثانیا یک نظام جامع اطلاعاتی ایجاد نماید و ارتباطات همه اطلاعات را با یکدیگر بتواند تصویر کند، ثالثا نام اطلاعات ایجاد شده با توجه به پویایی جامعه شناخت انسان از جامعه صورت گیرد.

سازمان دهی اطلاعات و معرفی مقاله | نقش سازماندهی اطلاعات در تحقق تمدن اسلامیارائه خدمات علمی بر اساس آن، از ابزارهای مهم در نهاد علم جهان است. هر نظام اطلاعاتی دارای یک مبنای خاص برای تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد که بر اساس آن، اطلاعات و درخواست های اطلاعاتی تفسیر شده و خدمات دهی بر اساس این تفسیر، انجام می پذیرد. این تجزیه و تحلیل، سازماندهی اطلاعات نامیده می شود.

مسأله تولید و مصرف اطلاعات در نهاد علم جهانی وابسته به این ابزار است؛ چرا که به شکل جدی بر کمیت و کیفیت چرخه تولید و مصرف اطلاعات تأثیر می گذارد. سازماندهی اطلاعات با تسهیل و افزایش سرعت و دقت دست یابی به اطلاعات مورد نیاز افزایش تأثیر اطلاعات تولید شده در نهاد علم، سهم مؤثری در بهینه سازی فعالیت های نهاد علم دارد. اما مروری بر سیر تاریخی تدوین مجموعه قواعد سازمان دهی اطلاعات نشان می دهد که هر مجموعه قواعد، بر اصول و هدف های خاصی مبتنی است که در واقع چارچوب نظری و مفهومی لازم برای تشکیل این قواعد را تشکیل می دهند.

این اصول سبب می شود که تعریف نظم در دیدگاه های مختلف، متفاوت شده و آنچه از نظر فردی سازمان یافته می شود، احتمال دارد از نظر فرد دیگر بی نظم یا کم نظم به شمار آید. معنای نظم در دیدگاه های مختلف ممکن است ناشی از نظام ارزشی نظام فکری و معرفت شناختی حاکم بر جامعه و یا حتی ابزارها و تکنولوژی های موجود در جامعه معنای متفاوت پیدا کند. به عنوان مثال نظریه های معرفت شناختی تأثیری بنیادین بر نظریه های رفتار اطلاع جویی، تحلیل موضوع، رده بندی و به طور کلی ذخیره و بازیابی اطلاعات دارند.

نمونه تاریخی آن را در دوران جدید تمدن غرب شاهد هستیم. وقتی اشخاصی مانند بیکن علم را به قدرت تصرف معنی می کنند. به دلیل اینکه توانایی تصرف به تجربه و عینیت وابسته است، استقرا دارای مکانت مهمی در مکانیزم تولید علم می شود. در نتیجه در غرب مدرن اطلاعاتی حسی نسبت به اطلاعات دینی دارای منزلت بالاتر و معیار صحت اطلاعات دینی در عرصه تولید علم می شود. درحالی که در قرون وسطی اطلاعات دینی منزلت بالاتر و حاکم بر اطلاعات تجربی بوده است. بنابراین نهاد تولید علم با توجه به غایات و اهدافی که برای خود ترسیم می کند، سازماندهی اطلاعات متناسب با آن را نیازمند است.

نهاد تولید علم در جامعه ایران برای دست یابی به تمدن اسلامی و برآورده ساختن اهداف انقلاب اسلامی، به دنبال تولید علم دینی است، علم دینی علمی است که قواعد هماهنگ تغییر در جامعه و موضوعات درونش را به منظور اسلامی تر کردن محیط زندگی، در اختیار انسان قرار دهد تا به وسیله عمل به این قواهد هماهنگ، مدنیت اسلامی ایجاد شود.

نهاد تولید علم برای دست یابی به این غایت نیازمندی اطلاعات متناسب با آن است. اطلاعات به عنوان یکی از منابع تولید علم، سهم مهمی در جریان تحقیقات در نهاد علم دارند و چنانچه نظام مندی اطلاعات، متناسب با اهداف و غایات این نهاد نباشد، امکان تولید علم دینی و در نتیجه تحقق تمدن اسلامی را با چالش مواجه می کند.

اما مسأله این است که تحقق تمدن اسلامی چه خصوصیات و الزاماتی را برای سازمان دهی اطلاعات به همراه دارد تا بتوان مشخص نمود که سازماندهی اطلاعات متناسب با آن چگونه است؟ این نوشتار برای پاسخ به این مسأله ابتدا توضیح سازماندهی اطلاعات پرداخته و به ضرورت وجود شاکله استدلالی برای آن می رسد. سپس انواع رویکردهای سازماندهی اطلاعات را در یک سیر تاریخی مورد دقت قرار داده و شاکله استدلالی آنها و دلایل و مسائلی که باعث ایجاد این نوع از رویکرد سازماندهی اطلاعات شده است را بررسی می کند. سپس به بررسی نیازمندی های اطلاعاتی لازم برای تحقق تمدن اسلامی می پردازد و در نهایت راهکارهایی برای ایجاد سازماندهی اطلاعات متناسب با تحقق تمدن اسلامی ارائه می کند.

در این نوشتار اطلاعات مرتبط با اقسام سازماندهی های اطلاعات با استفاده از روش اسنادی گردآوری و شاکله استدلالی آنها واکاوی شده است. همچنین با استفاده از استدلال منطقی خصوصیات و الزامات تولید علم دینی در سازمان دهی اطلاعات تشریح می شود و پیشنهاداتی برای ایجاد سازماندهی اطلاعات بر همین اساس ارائه می گردد.

این مقاله توسط حسین شیخ العراقین زاده، پژوهشگر منطق و روش شناسی فرهنگستان علوم اسلامی به رشته تحریر درآمده است و در مجله دوفصلنامه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی، دوره ۲، شماره ۲ ، پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره پیاپی ۴ به چاپ رسیده است.

علاقه مندان می توانند برای مشاهده اصل مقاله از اینجا دانلود کنند.

در خبرنامه سایت عضو شوید و آخرین مطالب سایت را در صندوق ایمیل‌تان دریافت کنید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا