بازگشت انسان به سوی دین، در جهان پساکرونا

شرور نه فرصت هستند و نه تهدید. بلکه شرور یک ظرفیت و امکان است و این اختیار و اراده انسان است که این ظرفیت را به تهدید تبدیل کند یا فرصت. در جهان پساکرونا انسان بازگشت به دین خواهد داشت و روحانیون وظیفه دارند این نگاه معنوی را تقویت کنند. باید به صورت دائم و پیوسته، همبستگی بین مردم و انگیزه های دینی و معنوی را به مردم یادآوری کنیم.

ه گزارش خبرنگار وسائل، دوشنبه ۱۹ خرداد ماه، نشست بازگشت انسان به دین، در جهان پساکرونا / وظیفه روحانیت در تقویت نگاه معنوی انسانعلمی «کرونا و چالش های کلامی و روانشناختی آن» به همت دانشگاه قرآن و حدیث با حضور حجت الاسلام دکتر رضا برنجکار رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دکتر فرید براتی سده عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه قرآن و حدیث، به صورت مجازی برگزار شد. آنچه در ادامه می خوانید مشروح این نشست علمی است:

در ابتدا دکتر فرید براتی سده اظهار داشت: کرونا ضربه ای روانشناختی است، پس لازم است ابعاد اجتماعی آن بررسی شود. در پاسخ به این سوال که آیا در زمینه تاثیرات این ویروس، قبل از کرونا و پسا کرونا تفاوتی وجود دارد؟، باید گفت در این مورد، دو دیدگاه وجود دارد: یک نگاه قائل است که تفاوت وجود دارد و نگرش ها و دیدگاه ها تغییر کرده است. بسیاری از افراد نگاه جدیدی به فلسفه زندگی پیدا کرده اند و اعتقادات بسیاری تغییر کرده است. اما دیدگاه دوم این است که این تفاوت نشأت گرفته از یک هجمه رسانه ای است و جهان پساکرونا با قبل از کرونا تفاوتی ندارد. همانگونه که در ویروس HIV چنین سخنانی مطرح شد اما بشر با آن کنار آمده به زندگی خود ادامه می دهد.

از طرف دیگر، در رابطه با نظام طبیعت با شرور و رابطه الله با شرور و بلایا سوالات فراوانی برای بشر به وجود آمده است. در موضوع بلایا اولین سوالی که برای انسان رخ می دهد این است که: چرا من؟ اما در بُعد روانشناسی مباحث مختلفی در این مدت صورت گرفته است. در روانشناسی سلامت بحث شده است، بحث ادراک خطر مطرح است، اعتماد به گوینده یکی از عوامل مهم در روانشناسی سلامت است.

 

نقش ضربه روانشناختی در تغییر در نگرش افراد

در این خصوص عمده مباحث سوق به روانشناسی بالینی و مشاوره دارد، مانند سوگواری ها و اختلافات خانوادگی. ما در کرونا با یک ضربه روانشناسی روبه رو شدیم. وقتی ما یک مساله را با این ابعاد گسترده می شنویم، ضربه روانشناختی بزرگی را در پی دارد زیرا مرگها، ضررها، اتهامات و مانند این ها را به دنبال دارد. وقتی ضربه روانشناختی اتفاق می افتد، افراد دچار استرس و اضطراب می شوند و اولین تغییر در نگرش و دیدگاه شخص رخ می دهد.

لرنر معتقد است که انسان در دنیایی زندگی می کند که انسان خوب دچار بلا نمی شود زیرا این دنیا مبتنی بر شایستگی است و هر انسانی که خوب است و شایستگی از نظر خود دارد، با بروز بلا و حادثه برای او، اولین سوال برای او رخ می دهد که چرا من؟ طبیعتا عقیده او نسبت به عدل الهی دچار چالش می شود.

بنابراین بحث در این مرحله جدی است. در کرونا نیز به دلیل ناشناختگی این ویروس، این مسئله وجود داشت و همین امر موجب حرف و حدیث های بسیاری شد؛ مانند مسائل مطرح شده پیرامون خوردن الکل و کشیدن مواد مخدر. این اتفاقات به دلیل احساس کنترل شرایط از جانب انسان است و در زمینه کرونا چون افراد احساس کنترل نداشتند، میخواستند که این احساس را به دست بیاورند و برای رسیدن به آن به هر چیزی رو می آوردند. هر انسانی در این شرایط به دنبال این است که یک معنا و مفهومی را از شرایط موجود برای خود تصور کند تا بتواند زندگی خود را بر آن اساس پیش ببرد. بنابراین ما تلاش می کنیم که آن معنا و مفهوم را درست تصور کنیم.

 

کاهش ارتباطات و تشدید ضربه روانشناختی 

پس ما به لحاظ پدیده و شرایط موجود وضعیتی داشتیم که از آن اطلاع چندانی نداشته و بسیاری از مسائل را تحت تاثیر قرار داده است. یکی از آن مسائل بحث ارتباطات و حمایت های اجتماعی است. این حمایت ها در ابتدای شیوع کرونا نبود. بنابراین بخش عمده ای از مقابله با استرس که به سبب ارتباط صورت می گرفت، از ما گرفته شد. مراسم تدفین، ختم و سر سلامتی ها و حمایت های روحی بستگان هنگام فوت یکی از افراد خانواده، مسائلی بود که باعث کاهش اضطراب و آن ضربه می شد. تمام این موارد با بروز کرونا تحت الشعاع قرار گرفت و بسیاری از این مسائل کنار رفت و همین مساله باعث افزایش شدت این ضربه روانشناختی شد.

بعد از مدتی این استرس ها و اضطراب ها تراکم پیدا کرد و تجمیع شد و این طبیعتا فشار روانی را در جامعه زیاد کرد. بنابراین برخی گفتند که در دنیای پساکرونا اغتشاشات رخ خواهد داد وهمین شرایط به وجود آمده در آمریکا ناشی از همان تراکم استرس است که باید تخلیه شود.

بحث دیگر توجه به کادر درمانی و خدماتی است که در این ایام بسیار تحت فشار بودند و باید مورد توجه قرار بگیرند، زیرا استراحت کافی را نداشته و شدت ورود استرس و فشار به این افراد بالا رفت و از طرف دیگر امکان تخلیه این فشار ها برای این افراد وجود نداشت و همین مساله باعث شد که سختی کار دوچندان شد.

 

اثر روضه حضرت زینب(س) در تخلیه استرس / اثبات علمی کارآمدی بهتر گریه نسبت به روش‌های تخلیه استرس غربی

در فرهنگ ما یکی از ابزار های تخلیه شدن و به اصطلاح سبک شدن گریه است و در این شرایط چون امکان گریه نبود، باعث تراکم استرس شد و پیچیدگی مساله شد. به عنوان مثال در زمان زلزله بم به دلیل شرایط سخت مردم و عدم امکان سوگواری مناسب برای فوت شدگان، ما پیشنهاد دادیم که شخصی روضه حضرت زینب را بخواند و مردم با این روضه ها گریه می کردند و تخلیه می شدند و این مساله آثار و نتایج خیلی خوبی داشت که ما در ترکیه به صورت علمی این مساله را ارائه دادیم و اثبات کردیم که این روش به مراتب از روش های تخلیه استرس غربی بهتر است.

این پیامدهایی که به لحاظ روانشناختی در جوامع حتی ایران رخ داده، بسیار و طبیعی است. گفته می شود بعد از بلایا اعتقاد مردم به دین بیشتر می شود اما این مساله احتیاج به تثبیت دارد.

از بعد روانشناسی مثبت، باید گفت که هر ضربه روانشناسی باعث رشد برخی و باعث سقوط برخی است. چه بسیار مواردی که پس از اتفاق بلایای طبیعی مثل شیوع ویروس، سیل، زلزله و … باعث تغییر در اعتقاد و دیدگاه مردم شده است که باید دید این تغییرات در جهان پساکرونا چیست؟

 

کارکرد شرور این است که انسان را به خدا توجه می دهد

در ادامه حجت الاسلام دکتر برنجکار گفت: کرونا گذشته از اینکه سلامت انسان‌ها را به خطر انداخته در ابعاد مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و روانی و دینی و … چالش‌هایی به دنبال داشته است. کرونا برای باورهای دینی هم پرسش هایی به دنبال داشته است که برخی از این پرسش‌ها در ذیل شرور از زمان‌های قدیم نیز مطرح بوده است. کارکرد شرور این است که انسان را به خدا توجه می دهد البته این توجه می تواند مثبت(توجه به خدا) یا منفی(روی گرداندن از خدا) باشد.

اگر به منطق روایات و واقعیت تاریخی گذشته نگاه کنیم، همواره بلایا و مشکلات دارای کارکرد دوگانه بودند یعنی سبب می شوند از سویی برخی از دین رویگردان شده و از آن سو، برخی هم به خدا توجه کنند اما به طور کلی حکمت شرور اعم از طبیعی مانند سیل و زلزله و ویروس و غیرطبیعی مانند مشکلات متعددی که به دست بشریت برای انسان ها به وجود می آید، برای این است که توجه ما به خداوند بیشتر شود.

شرور نه فرصت هستند و نه تهدید. بلکه شرور یک ظرفیت و امکان است و این اختیار و اراده انسان است که این ظرفیت را به تهدید تبدیل کند یا فرصت. اگر نگاهی به جهان پیرامون بیندازیم می بینیم کشورهایی که قدرتمند و ثروتمند هستند برای به دست آوردن یک ماسک به جان هم می افتند و فروشگاه ها را غارت می کنند اما در ایران، مساجد ما محل تولید ماسک و بسته بندی و کمک شده اند.

 

نباید نافی شرّ شد

نباید نافی شرّ شد بلکه می تواند به خیر تبدیل شود و البته این نکته را باید در نظر بگیریم که انسان با اراده و اختیار خود می تواند شرّ را تبدیل به خیر کند. انسان ها این توانایی را دارند که با موضع گیری ها و واکنش های خود نسبت به این شرور و خیرات آن ها را تغییر دهند و یا ثابت نگه دارند.

عمل و مواجهه ما با خوشایندها و ناخوشایندها بسیار مهم است، همین مشکلی که کرونا ایجاد کرده مثال خوبی است، کسانی که اجناس مورد نیاز را احتکار می کنند و دائما اخبار نادرست و ناامیدکننده به مردم می دهند، یا کسانی که برای دیگران آرزوی مرگ می کنند، مسائل بهداشتی را رعایت نمی کنند همگی در یک دسته قرار می گیرند؛ این افراد شر را به شر ابدی تبدیل کرده اند و اهل جهنم هستند.

گروه دیگر به دیگران کمک می کنند، اجناس را احتکار نمی کنند، برای دیگران دعا می کنند و نمک روی زخم مردم نمی پاشند، این افراد گروهی هستند که موضع گیری واحدی دارند و قطعا بهشتی خواهند شد؛ چرا که شر را تبدیل به خیر کردند.

 

بازگشت انسان به دین، در جهان پساکرونا

در جهان پساکرونا انسان بازگشت به دین خواهد داشت و روحانیون وظیفه دارند این نگاه معنوی را تقویت کنند. باید به صورت دائم و پیوسته، همبستگی بین مردم و انگیزه های دینی و معنوی را به مردم یادآوری کنیم و این نباید محدود به دوران کرونا شود بلکه بعد از کرونا هم باید این همبستگی ها نشان داده شود چون این صحنه ها سبب می شود تا مردم به یاد خدا بیفتند. ما انتظار داشتیم از آسمان یک صاعقه بیاید و این ویروس را نابود کند؟! آیا سنت خدا این بوده است؟ خداوند به ما کمک کرده است. این روحیه دینی که در بین مردم هست و دست به دست هم داده‌اند، همه نشان می‌دهند خدا کمکش را به ما کرده است. برنامه‌ریزی دشمن این بود که مردم باید یکدیگر را نابود می‌کردند؛ اما این اتفاق رخ نداد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا