یک نرم‌افزار، یک رنسانس

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، همان مرکزی است که مجموعه نرم‌افزارهای نور را در حوزه‌ی علوم اسلامی تولید می‌کند. این مرکز در سال ۱۳۶۸ با عنایت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که آن زمان سمت ریاست جمهوری را برعهده داشتند تأسیس شد. هدف از تشکیل این مرکز، به خدمت گرفتن رایانه برای پژوهش‌های علوم اسلامی و تولید محتوا‌های دیجیتالی اسلامی و آموزش کاربری رایانه برای طلاب و حوزویان بود.

«نرم ‌افزار جامع ‌الاحادیث» را می‌توان یکی از تأثیرگذارترین خروجی این مرکز دانست. پژوهشگران می‌دانند که دسترسی آسان به احادیث و رهگیری سریع موضوعات در احادیث تا چه اندازه مهم است. تمرکز این نوشتار، بر پیامد وجود این نرم‌افزار است.

در گذشته مردم عادی و حتی حوزویان متوسط، اطلاع چندانی از پشت پرده رساله‌های عملیه نداشتند. فرآیند اجتهاد برای کسانی که مجال و توفیق قدم‌نهادن در این مسیر را نداشتند، رمزآلود و سحرآمیز بود. از مهم‌ترین علل این رمزآلودگی، عدم دسترسی آسان به منبع اصلی فتاوی یعنی روایات امامان بود. سختی دسترسی به متون روایی و از آن مهم‌تر ممکن‌نبودن تتبع و سِرچ موضوعی در روایات، کار را مشکل می‌کرد؛ اما اکنون این‌گونه نیست.

قائم‌مقام اجرایی مرکز در مصاحبه‌ای می‌گوید: «استفاده از این محصولات در حوزه‌ی علمیه‌ی قم، سن اجتهاد را کاهش داده و طلاب و فضلای حوزه بیشتر با رایانه‌یِ همراهِ مجهز به نرم‌افزار‌های نور در دروس خارج شرکت می‌کنند».

تسریع روند اجتهاد برای پایبندان به سیستم اصولی – رجالی و تخطئه‌ی کلی این روند و ایجاد نوعی نگاه اَخباری برای غیرپایبندان به این سیستم، دو بازتابِ خروجی‌های مرکز نور در دولایه از پژوهشگران است. البته طیف‌هایی نیز در میان این دولایه وجود دارند؛ مثلاً کسانی که دم از فربه شدن علم اصول و رجال می‌زنند اما به‌کلی آن را انکار نمی‌کنند.

تمام این تفکرات همیشه‌ی تاریخ فقه شیعه وجود داشته است؛ اما خرید یک نرم‌افزار و نصب آن در لپ‌تاپ، دو رویکرد تسریع و تخطئه را پُرشتاب کرده است.

یافتن پاسخ برای این سؤال که «مستند روایی فلان فتوا چیست»، دیگر آن‌چنان سخت نیست. پژوهشگر در صورت آشنایی با زبان عربی و شیوه‌ی صحیح جستجو در این نرم‌افزار، برای این سؤال و امثال آن پاسخ می‌یابد و قانع می‌شود؛ گاه نیز پاسخ را قانع‌کننده نمی‌بیند و گاه هم پاسخی نمی‌یابد و گاه پاسخ را مخالف فتوی می‌یابد.

کاهش سن اجتهاد که توسط یکی از مدیران مرکز به آن اشاره شد، چیزی جز این نیست. کاربرِ پژوهشگر، با صرف وقت و جستجو در نرم‌افزار جامع‌الاحادیث و در کنار آن جستجو در نرم‌افزار جامع فقه اهل‌بیت (کتب فقهی) و درایه النور (کتب رجالی)، جاده‌های سحرآمیز و تاریک گذشته را اینک کوچه‌هایی روشن و قابل پیمایش یافته و اعتماد به نفس پیدا کرده است.

در این میان حتی جوانان غیر حوزویِ علاقه‌مند به دین که دردِ شناخت دین دارند، این امکان شگفت‌انگیز را در مقابل خویش دیده‌اند. آن‌ها با خریداری نسخه‌های فیزیکی یا دیجیتالی این نرم‌افزار، پرسش‌هایشان را از منابع اصلی فقه می‌پرسند.

طرفه اینکه مجتهدان جوان‌تر که بیوت‌دارانِ آینده‌اند، اکنون از این نرم‌افزار و نرم‌افزار‌های مشابه این مرکز به‌شدت استفاده می‌کنند. موارد متعددی برای این مورد سراغ دارم. حتی یکی از مراجع به نام که خودشان روند تولید یکی از نرم‌افزارهای نور را به‌نوعی پیگیری و حمایت می‌کردند، پس از استفاده از آن، نظرشان در برخی مباحث علمی تغییر کرد.

شاید این حرکت روشنفکرانه و به‌روز آیت‌الله خامنه‌ای، منجر به آغاز یک رنسانس فقهی در میان حوزویان و حتی توده‌ها گردد؛ شاید هم وارد این رنسانس شده‌ایم.

 


نویسنده: مصطفی قناعتگر

منبع: مجله اینترنتی شبکه اجتهاد

در خبرنامه سایت عضو شوید و آخرین مطالب سایت را در صندوق ایمیل‌تان دریافت کنید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا