آیت الله محسن اراکی بیست و یکمین جلسه درس خارج فقه فرهنگ که در مدرسه دارالشفاء برگزار شد، انواع بیان ترویجی و مکمل بودن حوزه و رسانه را مورد بررسی قرار داد و گفت: دو نوع بیان ترویجی وجود دارد، تدریجی به نحو هنجارسازی و تدریجی به صورت ترغیبی، که تا حدودی این دو نوع در احکام با هم متفاوت هستند.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم بیان داشت: بیان ترویجی نوع اول که بیان ترویجی هنجارسازی است هم دو قسم دارد؛ گاهی ترویج یک هنجار ناشناخته است یعنی یک چیزی در حال حاضر هنجار نیست و میخواهیم آن را تبدیل به هنجار کنیم. یک چیزی هنوز بین مردم معروف و متداول نشده است و میخواهیم آن را متداول کنیم.
وی اظهار داشت: نوع دیگر، تبدیل یک هنجار به هنجار دیگری است. نوع اول بیان ترویجی ـ که برای هنجارسازی است ـ این است که چیزی که هنجار نیست را هنجار کنید، چیزی که معروف نیست را معروف کنید. نوع دوم این است که چیزی که در جامعه منکر است را به معروف تبدیل کنید یا بالعکس چیزی که در جامعه به عنوان معروف است را به منکر تبدیل کنید.
عضو مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: به عبارتی یک هنجاری را به هنجاری دیگری تبدیل کنید یا یک چیزی را که در جامعه به عنوان معروف شناخته شده است را به منکر تبدیل کنید تا در جامعه این ناهنجار شود. یعنی هنجار را به ناهنجار مبدل کنید. یا یک چیزی که در جامعه ناهنجار است، ناهنجار به این معنا که جامعه از این رفتار نفرت دارد. این رفتار را میشناسند، منتها از انجام چنین رفتاری دوری میکنند. حال این را در جامعه با بیان ترویجی به رفتار معروف تبدیل کنید. خلاصه تبدیل منکر به معروف یا تبدیل معروف به منکر هم یک نوع بیان ترویجی است.
رئیس مجمع تقریب مذاهب اسلامی در مورد مکمل بودن حوزه و رسانه تصریح کرد: شیوه هنجارسازی، خود یک علم است. این که چهکاری را باید ترویج کرد، چه رفتاری را باید به هنجار تبدیل کرد و این هنجارسازی خوب یا بد است و اگر خوب است که الزامی است یا الزامی نیست کار حوزه است. هنجارسازی و بیان هنجارسازانه یک رفتار خوب، شرع است اما حالا این بیان باید چگونه باشد تا بتواند یک فعل خوب را هنجار کند؟ این کار قالباً به فن و تجربه نیاز دارد و مربوط به فقه نیست و در اینجاست که به فن و دانش احتیاج است.